04.03.2021 13:12 | Źródło: Materiały nadesłane: Urząd Miasta Rybnika, Ministerstwo Edukacji i Nauki, zdjęcie poglądowe

Miasto Rybnik dostało mniej subwencji oświatowej niż zaplanowało w budżecie. Dlaczego tak się stało?

23 lutego Prezydent Piotr Kuczera opublikował w mediach społecznościowych post, w którym stwierdził, że Miasto Rybnik otrzyma 1 376 701 zł mniej tzw. subwencji oświatowej, czyli "pieniędzy, które rząd daje samorządom na prowadzenie oświaty". "Ministerstwo Finansów przedstawiło nam zupełnie inne prognozy do budżetu na ten rok. Teraz brakującą kwotę dopłaci miasto. W tym roku do oświaty dopłacimy 65 000 000 zł" - żali się Prezydent i jednocześnie dodaje: "Trudno cieszyć się z rządowego programu na inwestycje lokalne, czy z wyliczeń wpływów z podatków, skoro w tej samej chwili z innych obszarów tracimy pieniądze. Te braki się nie bilansują". Rybnicki magistrat wylicza z kolei, co Miasto mogłoby sfinansować w oświacie z kasy, którą musi dołożyć do subwencji. Rzecznik Ministerstwa Edukacji i Nauki - Anna Ostrowska - jednak dementuje: "Różnica pomiędzy kwotą subwencji wstępnej a ostatecznej na rok 2021 nie oznacza obniżenia wysokości środków finansowych dla miasta Rybnik. Kwota subwencji wstępnej to swego rodzaju szacunek, oparty częściowo na danych z poprzedniego roku szkolnego, który ma ułatwić jednostce samorządu terytorialnego planowanie budżetu". Dlaczego tak się stało, że w budżecie na rybnicką oświatę "zgubiło się" po drodze ponad milion złotych? Kto jest temu winien?

Rzecznik Urzędu Miasta Rybnika - Agnieszka Skupień - wyjaśnia czym jest subwencja oświatowa i przedstawia wyliczenia związane z tzw. finansowym standardem A:

"Subwencja to nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana przez państwo, np. jednostkom samorządu terytorialnego dla wsparcia ich działalności. Subwencja różni się od dotacji tym, że ma charakter roszczenia prawnego. Jeśli została zapisana w budżecie z przeznaczeniem dla określonej jednostki, musi zostać przekazana. Decyzję co do jej rozdysponowania, podejmuje organ, który ją otrzymał (nie trzeba się z niej rozliczać). Tzw. subwencja oświatowa (a właściwie – część oświatowa subwencji ogólnej) jest jednym ze źródeł dochodów jednostki samorządu terytorialnego, związanym z dofinansowaniem wykonywania przez te jednostki zadań własnych w dziedzinie oświaty. Zadania własne gminy i powiatu w zakresie oświaty obejmują tzw. zadania subwencjonowane i niesubwencjonowane (czyli finansowane w całości z innych niż subwencja dochodów jst np. prowadzenie przedszkoli poza grupami 6-latków). Wykaz zadań subwencjonowanych określany jest corocznie w rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki. Rozporządzenie określa również wartość poszczególnych wag, czyli przeliczników specyficznych rodzajów uczniów (np. z określoną niepełnosprawnością, uczących się w szkołach danego typu itp.), które powodują podwyższenie liczby tzw. uczniów przeliczeniowych.

Ministerstwo Finansów każdego roku określa tzw. finansowy standard „A” – tj. kwotę, jaka jest płacona na 1 ucznia przeliczeniowego. Ustalany jest on w oparciu o dane statystyczne dotyczące liczby uczniów oraz stanu zatrudnienia nauczycieli w podziale na poszczególne stopnie awansu zawodowego oraz o kwotę, jaka jest przewidziana jako część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w ustawie budżetowej.

Zgodnie z ustawą z dnia 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego minister właściwy dla spraw finansów publicznych:

Do 15 października roku bazowego podaje informacje o planowanych kwotach części oświatowej subwencji przyjętych w projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok (subwencja oświatowa wstępna) – jest ona oparta na danych statystycznych zawartych w Systemie Informacji Oświatowej (SIO), pobieranych odgórnie przez ministerstwo z dowolnie wybranego dnia we wrześniu. W takiej wysokości subwencja najczęściej przyjmowana jest do projektu budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Do 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej na dany rok – podaje informacje o rocznych kwotach subwencji oświatowej wynikających z ustawy budżetowej (subwencja oświatowa ostateczna). Oparta jest ona na danych statystycznych na 30 września roku poprzedniego.

W metryczkach (wykazach) liczby uczniów przeliczeniowych na poszczególnych wagach zostają zaokrąglone do 9 miejsc po przecinku a kwoty subwencji do 2 miejsc po przecinku.

Do wyliczenia ostatecznej kwoty części oświatowej subwencji przyjmuje się iloczyn liczby uczniów przeliczeniowych (z dokładnością do 12 miejsc po przecinku) i kwoty finansowego standardu „A”.

Różnice pomiędzy subwencją oświatową planowaną a ostateczną wynikać mogą z:

zmiany wysokości standardu „A”,
zmiany liczby uczniów przeliczeniowych (jednostki oświatowe mają obowiązek zweryfikować dane zawarte w Systemie Informacji Oświatowej na dzień 30 września roku bazowego),
zmiany w określeniu wartości poszczególnych wag (w ostatecznej wersji rozporządzenia)

W 2021 r. standard „A”:

w subwencji oświatowej wstępnej określono w wysokości 6 110,1939 zł.,
w subwencji oświatowej ostatecznej określono w wysokości 6 069,3770 zł.

Subwencja oświatowa dla Rybnika (w zł):

subwencja	gmina	powiat	razem
ostateczna	103 162 648	95 832 409	198 994 744
planowana	103 848 797	96 522 648	200 371 445
Różnica (1-2)	- 686 149	- 690 239	- 1 376 701

Różnica w wysokości subwencji, jaką ostatecznie otrzymał Rybnik w 2021 r. wynikała wyłącznie z różnicy w wysokości ostatecznie przyjętego standardu A".

Rzecznik rybnickiego magistratu dodatkowo wylicza, co Miasto mogłoby sfinansować w oświacie z kasy, którą musi "dołożyć" do subwencji:

"Wzmocnienie edukacji rybnickiej kwotą 65 mln zł

Dodatki motywacyjne dla nauczycieli w wysokości 200 zł na każdego pełnozatrudnionego (2053 nauczycieli) - 6 386 144 zł.
Podwyżka dodatków funkcyjnych dyrektorów i wicedyrektorów w wysokości 300 zł (164 dyrektorów i wicedyrektorów) - 765 217 zł.
Podwyżka dla pracowników Administracyjno-obsługowych w wysokości 300 zł do stawki wynagrodzenia zasadniczego (1182 etaty) - 5 755 291 zł.
Zatrudnienie logopedy lub psychologa lub pedagoga w każdej szkole (liczba etatów 43) – 3 247 102 zł.
Zatrudnienie referentów w przedszkolach samodzielnych (24 etaty) - 1 231 813 zł.
Zatrudnienie dodatkowych pomocy nauczyciela w przedszkolach (42 etaty) – 2 038 091 zł.
Nauka pływania w klasach trzecich szkół podstawowych (koszty osobowe 74 oddziały po dwie godziny, zajęcia na basenie i opieka w czasie dowozu 620 893 zł oraz szacunkowe koszty dowozów i wynajmów basenów 420 000 zł) – 1 040 893 zł.
Gimnastyka korekcyjna w klasach drugich szkół podstawowych (74 oddziały po jednej godzinie) - 310 446 zł.
Zajęcia rekreacyjno-sportowe od kl. IV szkoły podstawowej do matury (po 0,5 godziny na oddział – 584 oddziały) - 1 225 005 zł.
Umożliwienie zakupów pomocy naukowych we wszystkich OJB (średni budżet 50 000 zł na OJB) - 3 500 000 zł.
Utworzenie funduszu remontowego dla wszystkich OJB (średni budżet 50 000 zł na OJB) – 3 500 000 zł.

Zadania inwestycyjne:

Budowa sali gimnastycznej przy ostatniej rybnickiej szkole, która nie posiada sali gimnastycznej, czyli przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym (w standardzie 24m na 12 m tzw. mała) - 5 000 000 zł.
Budowa sali gimnastycznej przy I Liceum Ogólnokształcącym (w standardzie takim jak sala przy SP 10) - 10 000 000 zł.
Budowa sali gimnastycznej przy II Liceum Ogólnokształcącym (w standardzie takim jak sala przy SP 10) - 10 000 000 zł.
Rozbudowa przedszkola w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 3 w dzielnicy Ochojec – 5 500 000 zł
Rozbudowa Przedszkola 22 w dzielnicy Gotartowice - 5 500 000 zł".

Wszystkie dane związane z wynagrodzeniami zostały skalkulowane wraz z kosztem pracodawcy oraz tzw. „13” - dodaje Agnieszka Skupień.

Co na to ministerstwo?

Rzecznik prasowy Ministerstwa Edukacji i Nauki - Anna Ostrowska - sprawę widzi inaczej:

"Dla m. Rybnik ostateczna kwota części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2021 wynosi 198.994.744 zł. jest wyższa od kwoty naliczonej na rok 2020 (188.442.167 zł) o 10.552.577 zł, tj. o 5,60 %, tj. o ponad 10 mln złotych przy jednoczesnym spadku liczy uczniów rzeczywistych o 2,5 % oraz wzroście liczby uczniów przeliczeniowych zaledwie o 2,96 %. Zadania oświatowe związane z prowadzeniem przez jednostki samorządu terytorialnego szkół i placówek oświatowych finansowane są z dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Jednym z dochodów samorządów terytorialnych jest część oświatowa subwencji ogólnej (obok dotacji celowych z budżetu państwa i dochodów własnych).

Stosownie do art. 27 i art. 28 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, sposób ustalania subwencji oświatowej jest wprost przesądzony ustawą, a kwota subwencji określana jest corocznie w ustawie budżetowej. Podziału subwencji oświatowej – po odliczeniu rezerwy ustawowej – między gminy, powiaty i województwa samorządowe dokonuje się zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w danym roku.

W ustawie budżetowej na rok 2021 została ustalona kwota części oświatowej subwencji ogólnej w wysokości 52.036 mln zł (wzrost w porównaniu do kwoty subwencji oświatowej zaplanowanej w ustawie budżetowej na rok 2020 o 2,2 mld zł, tj. o 4,4 %).

Algorytm podziału subwencji oświatowej uzależnia wysokość przyznawanych środków m.in. od skali i struktury realizowanych zadań, mierzonych liczbą uczniów i wychowanków, z uwzględnieniem stopni awansu zawodowego nauczycieli.

Współfinansowanie wydatków oświatowych przez jednostki samorządu terytorialnego jest sytuacją standardową wynikającą z zasad ustanowionych w przepisach ustawowych gdzie wskazano, że środki na zadania oświatowe dla samorządów są zabezpieczone w ich dochodach. Z tego powodu zostały ustanowione samorządom inne źródła dochodów niż transfery z budżetu państwa (subwencje i dotacje), tj. m.in. udziały w PIT i CIT. Samorządy posiadają możliwość kreowania własnej polityki oświatowej oraz swobodę w dysponowaniu finansami.

Nakłady na oświatę z budżetu państwa systematycznie rosną. W latach 2015-2021 subwencja oświatowa wzrosła o ok. 11,7 mld zł, tj. o 28,9%.

Pragnę podkreślić, że sposób naliczania subwencji oświatowej dla poszczególnych rodzajów jednostek samorządu terytorialnego jest jednolity dla całego obszaru Rzeczpospolitej Polskiej – przedstawiony w załączniku (algorytm podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na rok 2021) do rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 18 grudnia 2020 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2021 (Dz.U. z 2020 r. poz.2384).

Podnoszona przez Prezydenta Miasta Rybnik różnica w kwocie 1.376.701 zł wynika z różnic między wstępną a ostateczną kwotą części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2021.

Podziału wstępnej kwoty subwencji oświatowej dokonano na podstawie projektu rozporządzenia w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2021. Do podziału pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego subwencji wstępnej na rok 2021 wykorzystano dane zgromadzone w zmodernizowanym systemie informacji oświatowej wg. stanu na 30 września 2020 r. (z wyjątkiem niektórych wag liczonych średniorocznie lub wg stanu za poprzedni rok szkolny).

Ostateczne kwoty części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na rok 2021 skalkulowane zostały na podstawie:

- łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej określonej w ustawie budżetowej na rok 2021 z dnia 20 stycznia 2021 r. – podpisanej przez Prezydenta RP 28 stycznia 2021 r. (Dz. U. z 2021 r., poz. 190);

- rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 18 grudnia 2020 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2021 (Dz. U. z 2020 poz. 2384);

- liczby uczniów (wychowanków) w roku szkolnym 2020/2021, wykazanych w systemie informacji oświatowej (według stanu na dzień 30 września 2020 r. i na dzień 10 października 2020 r.), zweryfikowanych przez organy prowadzące (dotujące) szkoły i placówki oświatowe ;

- liczby nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego, wykazanych w systemie informacji oświatowej (według stanu na dzień 30 września 2020 r. i dzień 10 października 2020 r.) zweryfikowanych i potwierdzonych przez organy prowadzące (dotujące) szkoły i placówki oświatowe.

W związku z powyższym należy wziąć pod uwagę, że wstępnie skalkulowane kwoty subwencji oświatowej dla poszczególnych JST były poddane stosownej weryfikacji i naliczone w oparciu o zaktualizowane dane statystyczne o liczbie:

- uczniów (wychowanków),

- etatów nauczycieli w podziale na stopnie awansu zawodowego,

co spowodowało, że ostateczne kwoty części oświatowej subwencji ogólnej w odniesieniu do kwot wstępnych uległy zmianom.

Analiza danych dotyczących Miasta Rybnik wykazała, że na zmniejszenie się kwoty subwencji ostatecznej w stosunku do kwoty subwencji wstępnej wpłynęły głównie następujące czynniki:

Część powiatowa:

- spadek wysokości wskaźnika korygującego Di, który przy kalkulacji wstępnej kwoty subwencji na rok 2021 wynosił 1,0217260667 natomiast przy kalkulacji ostatecznej kwoty subwencji na rok 2021 wynosi 1,0186435956 - wynikający z korekt danych wprowadzonych do SIO przez dyrektorów szkół w zakresie danych nauczycieli, w tym stopnia awansu;

- spadek wysokości kwoty finansowego standardu A, który przy kalkulacji wstępnej kwoty subwencji na rok 2021 wynosił 6.110,1939 zł, a przy kalkulacji ostatecznej kwoty subwencji na rok 2021 wynosi 6.069,3770 zł.

- spadek uczniów szkół zawodowych ostatecznie wykazanych w Systemie Informacji Oświatowej, potwierdzony przez organ prowadzący / dotujący szkoły.

Część gminna:

- spadek wysokości wskaźnika korygującego Di, który przy kalkulacji wstępnej kwoty subwencji na rok 2021 wynosił 1,0078317766 natomiast przy kalkulacji ostatecznej kwoty subwencji na rok 2021 wynosi 1,0053404736 - wynikający z korekt danych wprowadzonych do SIO przez dyrektorów szkół w zakresie danych nauczycieli, w tym stopnia awansu;

- spadek uczniów klas sportowych ostatecznie wykazanych w Systemie Informacji Oświatowej, potwierdzony przez organ prowadzący / dotujący szkoły

Spadek finansowego standardu A pomiędzy naliczeniem wstępnej i ostatecznej części oświatowej subwencji ogólnej był spowodowany korektami jakie wprowadzali dyrektorzy szkół i placówek do SIO. Jest to zjawisko występujące co roku, na które MEiN nie ma wpływu.

Różnica pomiędzy kwotą subwencji wstępnej a ostatecznej na rok 2021 nie oznacza „obniżenia" wysokości środków finansowych dla miasta Rybnik. Kwota subwencji wstępnej to swego rodzaju szacunek, oparty częściowo na danych z poprzedniego roku szkolnego, który ma ułatwić jednostce samorządu terytorialnego planowanie budżetu.

Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego, według sprawozdań finansowych za lata poprzednie, przedstawiała się korzystnie. Dochody ogółem samorządów wzrosły w 2019 r. o 26,7 mld zł, tj. o 10,6% względem roku poprzedniego. Ponadto zaobserwowano korzystną dynamikę w dochodach własnych JST – dochody własne wzrosły w skali kraju o 11,7 mld zł, tj. o 9,5% (124 mld zł w 2018 r. – 135,8 mld zł w 2019 r.), w tym dochody z tytułu:

- PIT: 56,1 mld zł wzrost o 5,2 mld zł, tj. o 10,3%,

- CIT: 10,9 mld zł wzrost o 1,2 mld zł, tj. o 12,4%".

Mimo obniżenia podatku PIT z 18 % do 17 % i zwolnieniu z PIT osób poniżej 26 roku życia, dochody zdecydowanej większości samorządów z PIT nie tylko nie spadły w 2019 r., ale nawet znacząco wzrosły - dodaje Anna Ostrowska.