Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego ERIH to największa w Europie sieć współpracy zabytków techniki dostosowanych do potrzeb turystyki i kultury, a jednocześnie międzynarodowe stowarzyszenie oraz jeden z 38 Europejskich Szlaków Kulturowych Rady Europy.

Wśród obiektów z listy ERIH,  108 najbardziej wyróżniających posiada status tzw. punktów kotwicznych. To te o szczególnym znaczeniu historycznym, jak i turystycznym potencjale. W Polsce jest ich obecnie dziesięć, w tym Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach, Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce czy Kopalnia Guido w Zabrzu.

Zabytkowa Kopalnia Ignacy w Rybniku to jedyny zabytek techniki z subregionu zachodniego województwa śląskiego wpisany na tę prestiżową listę.

– Każda sekunda naszego dzisiejszego życia ukształtowana została przez rewolucję przemysłową. Zabytki takie jak Zabytkowa Kopalnia Ignacy są jej materialnym świadectwem. Mieszkańcy Rybnika mogą i powinni być dumni z tego miejsca. To również rybnickie maszyny parowe zmieniały bieg historii – mówi dr Adam Hajduga, wiceprezydent ERIH. – Dobrze znam plany związane z rewaloryzacją tej kopalni i jestem głęboko przekonany, że po ich wdrożeniu nie tylko Rybnik, ale i cały Górny Śląsk będzie miał nową, ikoniczną atrakcję wartą odwiedzenia – dodaje wiceprezydent ERIH.

Rewolucja rewitalizacyjna

Dziś Zabytkową Kopalnię w Rybniku tworzą: budynek maszyny wyciągowej i nadszybia szybu Głowacki, budynek maszyny wyciągowej i nadszybia szybu Kościuszko, budynek stolarni, budynek sprężarkowni, wieża ciśnień wraz z najbliższym otoczeniem. Od kilku lat przy zaangażowaniu środków Unii Europejskiej i własnych miasta Rybnika miejsce to przechodzi rewitalizacyjną rewolucję, której skalę można porównać z czasami początków kopalni.

– Przy dużym wsparciu funduszy Unii Europejskiej, industrialne dziedzictwo Rybnika powoli zostaje przywracane do życia, ugruntowując swoją pozycję na mapie świadków przemysłowej historii Polski – przekonuje Piotr Kuczera, prezydent Rybnika. – Prestiżowe wyróżnienie, jakim jest umieszczenie Zabytkowej Kopalni Ignacy – jako jedynego obiektu w naszym subregionie - na szlaku europejskiego dziedzictwa przemysłowego, staje się ważnym impulsem rozwoju turystyki nie tylko dla naszego miasta, ale całego regionu – dodaje prezydent.

W 2006 roku wieża ciśnień została wyremontowana i przekształcona na punkt widokowy. Po pokonaniu 200 schodów można podziwiać panoramę Rybnickiego Okręgu Węglowego z hałdami i wciąż działającymi zakładami przemysłowymi.

W 2015 roku przy wsparciu środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 Miastu Rybnik udało się wyremontować dawną stolarnię i maszynownię Szybu Głowacki. W budynku znajduje się wystawa wraz dwucylindrową parową maszyną wyciągową o mocy 520 KM z 1900 roku. Zabytek wyprodukowany został w Hucie Wilhelma w Szprotawie (dawn. Wilhelmshütte Eulau bei Sprottau), czyli późniejszych Dolnośląskich Zakładach Odlewniczych. Budynki udostępniane są nie tylko na potrzeby zwiedzania, ale także organizacji różnego rodzaju konferencji, wydarzeń kulturalnych czy imprez komercyjnych.

Pod koniec 2020 roku również przy zaangażowaniu środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 kompleksowo zmodernizowano na potrzeby lokalnej społeczności dawną sprężarkownię. Budynek wkrótce zostanie w pełni udostępniony mieszkańcom Niewiadomia i pozostałym odwiedzającym.

Obecnie kończy się modernizacja budynków nadszybia i maszynowni szybu Kościuszko, gdzie ulokowana zostanie multimedialno-interaktywna wystawa pt. „Wiek Pary”. Punktem centralnym ekspozycji będzie maszyna parowa z roku 1920, która ponownie zostanie wprawiona w ruch w przy użyciu specjalnie zainstalowanego kotła parowego. Dwucylindrowa stulatka o mocy 1800 KM została wyprodukowana we wrocławskim zakładzie Linke-Hofmann-Werke AG - BRESLAV. Na realizację projektu miastu Rybnik udało się uzyskać unijne dofinansowanie w wysokości 4,5 mln zł w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego 2014-2020.

Działania rewitalizacyjne uzupełniają dodatkowe prace budowlane i organizacyjne związane z kompleksowym przygotowaniem zabytku na potrzeby ruchu turystycznego. Trwa budowa nowego parkingu oraz przestrzeni rekreacyjno-wypoczynkowej. W kwietniu 2021 roku na bazie Industrialnego Centrum Kultury powołano instytucję kultury pn. „Zabytkową Kopalnię Ignacy w Rybniku” do realizacji zadań związanych z upowszechnianiem i popularyzacją dóbr kultury górniczej na potrzeby turystyki dziedzictwa przemysłowego.

– Cieszę się, że udało się nam przekonać specjalistów z Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego ERIH, by włączyć do sieci naszą kopalnię – podsumowuje sukces Marek Gołosz, nowy dyrektor Zabytkowej Kopalni Ignacy. – To pierwszy krok w budowaniu marki tego miejsca. Kolejnym będzie przygotowanie dla turystów kompleksowej oferty, bazującej na zadbanym, unikatowym i autentycznym zabytku ery industrialnej. A takim będzie Kopalnia Ignacy po zakończeniu rewitalizacji. Pozwoli to Rybnikowi zagościć na dobre na turystycznej mapie Polski i Europy.