Walka z nietoperzami, budowanie wież, zbijanie puszek – Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach z sukcesami łączy technologię VR z fizjoterapią

Świat dynamicznie się zmienia. Nowe technologie pomagają wprowadzić system opieki zdrowotnej  na wyższy poziom zaawansowania, dlatego potrzebne są badania, które pozwolą optymalnie wykorzystać w praktyce zdobycze techniki i wdrożyć je w metody kompleksowej rehabilitacji. AWF Katowice oprócz kształcenia, dba także o rozwój obszaru naukowego, co stało się jednym z argumentów przesądzających za przyznaniem Akademii oceny A+. Pośród wielu aktualnie prowadzonych projektów badawczych są także i te, w których znaczącą rolę odgrywa technologia VR.

Zabawa pod kontrolą

SPZOZ Państwowy Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku to jeden z nielicznych ośrodków, w którym AWF Katowice prowadzi projekt z udziałem pacjentów z problemami psychicznymi: 
"Ocena oddziaływania ćwiczeń ze sprzężeniami zwrotnymi opartymi na wirtualnej rzeczywistości  w rehabilitacji osób w zaawansowanym wieku, w tym osób z chorobą Alzheimera oraz osób w różnym wieku chorujących na schizofrenię”.

Już, zanim podsumowany zostanie proces badawczy i specjaliści przeanalizują wyniki pierwszej grupy eksperymentalnej, gołym okiem dostrzec można korzyści dla pacjentów, jakie płyną z trenowania z VR.

- Wirtualna rzeczywistość, w jaką przenoszą się pacjenci podczas ćwiczeń, to ogromna motywacja do treningu. Pacjenci mogą śledzić swoje wyniki i postępy. Na bieżąco dostosowujemy też poszczególne zadania do indywidualnych potrzeb i efektów, jakie chcemy uzyskać u pacjenta. Stopniujemy zarówno długość, intensywność jak i stopień trudności poszczególnych zadań ruchowych – mówi dr Laura Piejko – koordynator projektu ze strony AWF Katowice.

Przy pomocy specjalnego oprogramowania, walcząc z nietoperzami, segregując piłki czy strącając puszki, pacjenci pracują nad czasem reakcji, precyzją, siłą, równowagą. Realizacja wyznaczonych przez terapeutę zadań jest dokumentowana. Wszystkie wyniki są gromadzone w bazie danych i dostępne zarówno w trakcie treningów jak i poza nimi, co pozwala na obiektywizację oceny postępów. Modyfikowanie parametrów gier aktywizujących umożliwia dostosowanie ćwiczeń do indywidualnych potrzeb i trenowanie konkretnej umiejętności. Czynności wykonywane w świecie wirtualnym przekładają się na kształtowanie optymalnych wzorców ruchowych. W przypadku np. pacjentów z otępieniem, którzy borykają się z problemami z koordynacją, wyczuciem czasu i skupieniem przygotowywany jest pakiet gier mający za zadanie wzmacniać te konkretne obszary. Co ważne, ćwiczący chętnie angażują się w zabawę i nie ukrywają, że sprawia im ona wiele satysfakcji.

- Lubię to, bo jest to dobre na sprawność fizyczną, koncentrację, koordynację. Lepiej się czuję po ćwiczeniach, mam dodatkową motywację, żeby wstać z łóżka. Mam więcej ruchu, bo przyjeżdżam na ćwiczenia na rowerze 3 dni w tygodniu. Teraz jestem na najwyższym poziomie i mój trening trwa 35 minut, ale zaczynałem od poziomu podstawowego, który trwał 10 minut. Widzę znaczny postęp. Ćwiczę już 4 miesiące i bardzo się cieszę, że wziąłem udział w projekcie — opowiada Pan Tomek, pacjent oddziału dziennego rybnickiego szpitala, najpilniejszy ze wszystkich, jak mówią o nim koordynatorki.

Rewolucja w rehabilitacji

To prawdziwa rewolucja w procesie kompleksowej terapii osób chorych na schizofrenię. Różnorodność ćwiczeń dostępna pod postacią gier video motywuje i angażuje pacjentów. Proces hospitalizacji hamuje naturalne codzienne aktywności – przebywający na oddziałach szpitalnych pacjenci są zwolnieni z konieczności choćby gotowania, sprzątania, czy robienia zakupów i planowania wielu innych obowiązków. Taka pasywność niejednokrotnie skutkuje wzrostem masy ciała i apatią. Od momentu włączenia w program badawczy chory regularnie ćwiczy, wychodzi z łóżka, zmienia otoczenie, a co najważniejsze zaczyna kształtować nowy, zdrowy nawyk. Zaczyna się pojawiać entuzjazm i uśmiech – czyli poprawia się samopoczucie, a to jeden z najbardziej oczekiwanych efektów terapii.

- Jestem wesoła, pogodna, bardzo lubię wszystkie ćwiczenia. Mam lepszą kondycję fizyczną i psychiczną, poprawiła mi się koncentracja. Tu zapominam, że jestem na terenie szpitala – mówi pacjentka Iza, która trenuje od 3 miesięcy. 

Projekt to tylko początek

Regularność ćwiczeń i postępy, jakie za tym idą to doskonały bodziec do podtrzymania aktywności we własnym zakresie, po zakończeniu projektu. Pacjenci przekonują się, że są w stanie pokonywać swoje ograniczenia, otwierają się na innych, odkrywają, że ruch może być źródłem satysfakcji i zadowolenia.

- Pracując  z uczestnikami badań, obserwujemy zmiany, które dokonują się w nich na przestrzeni 4 miesięcy. Na początku niepewni i wycofani po kilku sesjach przechodzą stopniową metamorfozę. Małe kroczki udowadniają im, że mogą więcej. Rodzi się w nich pragnienie i nawyk regularnej aktywności fizycznej. Niezwykle nas cieszy, kiedy opowiadają, że po naszych zajęciach lepiej się czują. Często szukają nowych form ruchu i sami wprowadzają je do codziennej rutyny – mówi Iwona Szołtysek, kierownik fizjoterapii rybnickiej placówki.

na zdj. Iwona Szołtysek

Nabór do badań trwa

W projekcie mogą wziąć udział pacjenci z rozpoznaniem schizofrenii, ale spełniający konkretne kryteria, m.in.: diagnoza postawiona min. 5 lat temu, przewaga objawów negatywnych, ustabilizowana (co najmniej od 3 miesięcy) farmakoterapia, odpowiedni poziom funkcji poznawczych. Nie muszą to być chorzy hospitalizowani w SPZOZ Państwowym Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku.

- Współpraca z Akademią Wychowania Fizycznego w Katowicach w zakresie tego projektu badawczego jest dla nas zupełnie nowym, ciekawym doświadczeniem – to pierwszy taki program, który realizujemy w naszym szpitalu. Czekamy teraz na wyniki, ponieważ pierwsza grupa badawcza kończy ćwiczenia i poznamy rezultaty czteromiesięcznego zaangażowania chorych w VRowe aktywności. Grupa zostanie poddana szerokiemu panelowi badań – począwszy od testów psychiatrycznych, przez psychologiczne i fizjoterapeutyczne. Zapraszamy chętnych spełniających kryteria do zgłoszenia się do programu, bo warto – mówi lek. med. spec. psychiatrii Magdalena Nowak-Dziedzic, kierownik Oddziału Dziennego Psychiatrycznego rybnickiej placówki.


na zdj. Magdalena Nowak-Dziedzic

Doktor Nowak-Dziedzic, do której mogą zgłaszać się chętni do udziału w badaniach, podkreśla także wiele zalet wynikających z regularności ruchu u pacjentów ze schizofrenią. Pacjenci z przewagą objawów negatywnych, czyli elementów autyzmu, tzn. zwrócenia się do wnętrza swoich przeżyć chorobowych przejawiają zubożenie emocjonalne, intelektualne, charakteryzuje ich mała aktywność, a projekt im ją zapewnia. Stają się radośni, odzyskują motywacje do wyjścia z domu (szczególnie pacjenci z oddziału dziennego, którzy są pod opieką szpitala, ale przebywają we własnych mieszkaniach).

Osoby zainteresowane udziałem w projekcie proszone są o kontakt z  lek. med. spec. psychiatrii Magdaleną Nowak-Dziedzic, kierownikiem Oddziału Dziennego Psychiatrycznego SPZOZ Państwowego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku: tel. (32) 432 81 63; magdalena.nowak@psychiatria.com.