Nieletni w Rybniku bez problemu mogą dać sobie w szyję. Niepokojące wyniki badań

Czy w rybnickich marketach i lokalach gastronomicznych nieletni mogą kupić napoje alkoholowe? Temat podczas badania metodą „tajemniczego klienta” sprawdzali młodzi audytorzy. Wnioski w raporcie przygotowanym na zlecenie Miasta.

Realizatorem badania było Ogólnopolskie Stowarzyszenie „RoPSAN – Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim”, które od wielu lat prowadzi w całej Polsce lokalne kampanie profilaktyczno-interwencyjne ukierunkowane na ograniczanie dostępności alkoholu i papierosów dla niepełnoletniej młodzieży.

– Na zlecenie Miasta Rybnikaprzeprowadziliśmy badanie, którego celem była diagnoza rzeczywistych rozmiarów zjawiska sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim. Badania przeprowadzono metodą „tajemniczego klienta” w połowie września 2022 r. Łącznie zrealizowano 31 audytów w marketach i lokalach gastronomicznych prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych: 20 w super- i hipermarketach oraz 11 w popularnych wśród młodzieży pubach, klubach, kawiarniach i pizzeriach – mówi Bogusław Prajsner, Przewodniczący Zarządu Głównego Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „RoPSAN”.

W każdym badanym punkcie sprzedaży pojawił się „młody audytor” wyglądający na osobę niepełnoletnią, który próbował kupić dwa piwa – w połowie audytów był to chłopak, w połowie – dziewczyna.

– Za każdym razem w badaniu uczestniczył również drugi „dorosły audytor”, którego zadaniem było zwrócenie uwagi sprzedawcy, gdy ten bez sprawdzenia dowodu osobistego lub innego dokumentu, podawał zamówione piwo osobie wyglądającej na niepełnoletnią. Istotnym elementem badania było sprawdzenie reakcji sprzedawców na interwencję osoby dorosłej, a także monitorowanie zachowań innych dorosłych świadków próby zakupu alkoholu, podejmowanej przez osobę niepełnoletnią – dodaje Prajsner.

Najważniejsze wnioski z raportu:

1. W 65% badanych placówkach sprzedawcy byli gotowi sprzedać alkohol osobom wyglądającym na niepełnoletnie bez sprawdzenia dokumentu potwierdzającego pełnoletniość.Tylko co trzecia próba zakupu piwa (35%) zakończyła się prośbą sprzedawcy o pokazanie dowodu osobistego przez „młodego audytora”.

2. Ponad połowa kasjerów pracujących w rybnickich super- i hipermarketach (55%) zażądała od „młodych audytorów” chcących kupić alkohol podczas badań „tajemniczego klienta” okazania dowodu osobistego i odmówiła im sprzedaży piwa w związku z brakiem tego dokumentu. Wynik ten jest o ponad 20% lepszy niż w badaniu z 2021 r. gdy jedynie 1/3 kasjerów (33%) zachowała się odpowiedzialnie.

3. Niepokój budzi łatwość zakupu alkoholu przez nastolatków w rybnickich lokalach gastronomicznych – 100% audytów zrealizowanych w tych placówkach zakończyło się sprzedażą alkoholu „młodym audytorom”.

4. Interwencje innych osób w związku z gotowością sprzedawców do sprzedaży piwa osobom wyglądającym na niepełnoletnie mają sens – we wszystkich sytuacjach interwencja okazała się skuteczna – sprzedawca ostatecznie anulował sprzedaż alkoholu. Ani jedna interwencja nie została zlekceważona przez personel marketu lub lokalu.

5. Wynik ogólny jest o 8% lepszy niż w 2021 r. W poprzednim badaniu prawie ¾ sprzedawców (73%) bez sprawdzenia dowodu osobistego chciało sprzedać piwo audytorom wyglądającym na osoby niepełnoletnie.

Wyniki badania stały się  podstawą do uruchomienia kampanii profilaktyczno-interwencyjnej na rzecz odpowiedzialnej sprzedaży alkoholu w Rybniku. Kluczowymi partnerami Stowarzyszenia są tu: Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Rybniku i Rybnicka Rada Kobiet. W ramach akcji wysłano listy interwencyjne do podmiotów, których pracownicy byli gotowi sprzedać alkohol osobom wyglądającym na niepełnoletnie bez sprawdzenia dokumentu potwierdzającego pełnoletniość. Zorganizowano też bezpośrednie spotkania realizatorów kampanii z managerami nierzetelnych placówek.

– Mamy nadzieję, iż podjęte przez nas działaniabędą miały istotny wpływ na zmianę postaw i zachowań barmanów, kelnerek i kasjerek pracujących w rybnickich sklepach i lokalach gastronomicznych. W ramach prowadzonych przez nas działań staramy się przekonywać dorosłych, aby zdecydowanie interweniowali wobec nieodpowiedzialnych sprzedawców, którzy wbrew obowiązującemu prawu sprzedają alkohol (i papierosy) „naszym dzieciom” – zwraca uwagę Hanna Kustra z Rybnickiej Rady Kobiet.

–  Doskonale wiemy, że młodzi ludzie często swoim wyglądem i zachowaniem próbują przekonać, że są już dorośli – ale obowiązkiem sprzedawców jest upewnić się, czy osoba chcąca kupić piwo, wino lub wódkę albo papierosy rzeczywiście jest pełnoletnia. Zawsze w takiej sytuacji należy poprosić o pokazanie dowodu osobistego i dokładnie sprawdzić wpisaną w nim datę urodzenia. Nic nie usprawiedliwia obojętności w tym zakresie – podkreśla Aleksandra Chudzik, Przewodnicząca Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.                                                                                              

Kampania nie jest skierowana przeciwko właścicielom lub menedżerom lokali i marketów:

– Jesteście Państwo dla nas bardzo ważnymi Partnerami i mamy nadzieję, że nasze wspólne działania doprowadzą do zmiany obecnej sytuacji, zdecydowanie zmniejszając dostępność alkoholu dla niepełnoletniej młodzieży. Mamy nadzieję, że jako odpowiedzialni przedsiębiorcy przeszkolicie Państwo swoich współpracowników i wprowadzicie takie wewnętrzne zasady, które pozwolą zdecydowanie zminimalizować ryzyko sprzedaży alkoholu niepełnoletniej młodzieży, a także osobom wyraźnie nietrzeźwym. Przypominamy, iż naruszenie prawa w tym zakresie jest przestępstwem a jego konsekwencją może być cofnięcie zezwolenia na sprzedaż alkoholu – dodaje Aleksandra Chudzik.

Odpowiedzialna sprzedaż alkoholu w lokalach gastronomicznych nabiera teraz szczególnego znaczenia ponieważ już za 2 tygodnie zapewne wypełnią się one setkami kibiców reprezentacji Polski, także uczniów i nastolatków, którzy będą oglądali transmisje z piłkarskich mistrzostw świata w Katarze.

– Bardzo nam zależy, aby w przypadku niepełnoletniej młodzieży to kibicowanie nie łączyło się z piciem alkoholu. W dużej mierze zależy to od nas dorosłych, a zwłaszcza sprzedawców w sklepach i barmanów/kelnerek w lokalach gastronomicznych – pointuje Bogusław Prajsner.

Przeprowadzone badanie nie jest jednorazową akcją. Stanowi kontynuację ubiegłorocznych działań na rzecz odpowiedzialnej sprzedaży alkoholu i będzie realizowane ponownie.